Pdf downloaden
Pdf downloaden
De wereld kan hard zijn, hè? Als jij het gevoel hebt dat mensen er continu op uit zijn om jou voor de gek te houden, of je kwaad te doen, worden je dagelijkse bezigheden doodvermoeiend. Het is nog erger als je weet dat je zelf je ergste vijand bent. Hoe kun je grip krijgen op paranoia en ervoor zorgen dat je het overwint? Hoe kun je de controle over hoe je de wereld ziet weer terugkrijgen?
Stappen
-
Maak onderscheid tussen paranoia en angsten. Een angststoornis is niet hetzelfde als paranoia, maar de aandoeningen hebben wel wat overeenkomsten. [1] X Betrouwbare bron PubMed Central Ga naar de bron Mensen die angstig zijn piekeren te veel. Ze denken misschien "Mijn ouders gaan omkomen bij een auto-ongeluk". Mensen die paranoïde zijn, kunnen denken: "Iemand gaat mijn ouders vermoorden om mij pijn te doen". [2] X Bron Als jij denkt dat je een angststoornis hebt, lees dan om te beginnen hoe je met angsten om kunt gaan.
- Er is ook verschil tussen af en toe bang zijn voor een bepaalde gebeurtenis, zoals je druk maken voor een examen, of altijd en overal bang voor zijn. Een angststoornis komt het meest voor van alle psychische aandoeningen. Als jij overal en altijd bang bent, en niet alleen voor een specifieke gebeurtenis of situatie, ga dan met een psychisch hulpverlener praten. Misschien heb je een angststoornis. [3] X Betrouwbare bron National Institute of Mental Health Ga naar de bron
- Angst komt veel vaker voor dan paranoia. De gemiddelde leeftijd waarop mensen last krijgen van een angststoornis is 31, maar het kan op elke leeftijd optreden. De symptomen van een angststoornis zijn vooral het onvermogen te kunnen ontspannen, snel schrikken, moeite hebben met concentreren, naast allerlei fysieke symptomen. Het goede nieuws is dat het goed te behandelen is. [4] X Betrouwbare bron National Institute of Mental Health Ga naar de bron
-
Vraag iemand om zijn/haar mening. Het is misschien moeilijk te geloven, maar een beetje paranoia is heel normaal. [5] X Bron We hebben allemaal onze onzekerheden en weten wat het is om ons te schamen. Ongeveer een derde van alle mensen is wel eens paranoïde. [6] X Bron Voordat je overhaaste conclusies trekt en denkt dat je paranoïde bent, kun je aan 4 of 5 vrienden vragen of jouw gedachtegang te volgen is, of dat het volgens hun waanideeën zijn. Dit is een goede manier om te bepalen of je echt paranoïde bent.
- Er zijn vijf niveaus van paranoia. De meeste van ons kennen het gevoel om kwetsbaar te zijn, en hebben wel eens achterdochtige gedachten ("Ik kan in dit donkere steegje wel vermoord worden!" of "Ze praten over me achter mijn rug, is het niet?"). Maar als je licht ("Hij wiebelt zo met zijn voet om mij te irriteren"), tamelijk ("Volgens mij wordt mijn telefoon afgetapt") of ernstig ("De AIVD bekijkt me vanuit mijn tv-scherm") het vermoeden hebt dat je wordt bedreigd, is dat een teken dat je paranoïde kunt zijn. [7] X Betrouwbare bron Mind Ga naar de bron
- Bekijk hoe je gedachten je leven beïnvloeden. Je hebt misschien af en toe een paranoïde gedachte, maar als je leven daar niet heel erg door wordt beïnvloed, ben je waarschijnlijk niet klinisch paranoïde.
-
Beoordeel of je echt paranoïde bent, of dat je gewoon last hebt van een eerdere gebeurtenis in je leven. Soms zeggen vrienden of familieleden dat je gedachten paranoïde zijn, als je ergens wantrouwig voor bent, maar wantrouwen is niet altijd een slechte eigenschap. Soms heb je door een specifieke ervaring in je leven geleerd om een bepaalde manier van gedragen te wantrouwen. Wantrouwig zijn, bijvoorbeeld omdat je bang bent dat iemand je kan kwetsen, is niet per se paranoïde. Het kan ook zijn dat je het gewoon moeilijk vindt om mensen te vertrouwen. Dit komt vooral veel voor als je een negatieve ervaring of een trauma hebt opgedaan. [8] X Bron
- Misschien ben je wantrouwig omdat je nieuwe geliefde "te goed lijkt om waar te zijn". Als in het verleden je hart is gebroken, luister je nu misschien naar wat je van die ervaring hebt geleerd.
- Aan de andere kant, als je denkt dat je nieuwe geliefde een geheim agent is die door de regering op je is afgestuurd om je te vermoorden, ben je waarschijnlijk wel paranoïde.
- Nog een voorbeeld. Je merkt misschien wel eens dat er iets niet helemaal "klopt" aan een situatie of persoon. Dat soort reacties hoeft ook niet altijd paranoia te zijn. Hoewel je je eigen reacties goed onder de loep moet nemen, hoef je ze niet onmiddellijk aan de kant te schuiven.
- Neem de tijd om je reacties en verdenkingen te evalueren. Je kunt misschien met een onmiddellijk antwoord reageren, zoals angst of bezorgdheid. Doe rustig aan en probeer te bepalen waar die reactie vandaan komt. Is er een reden, zoals een ervaring uit het verleden, die deze reactie zou kunnen uitlokken? [9] X Bron
- Onderzoek de feiten. Nee, dat betekent niet dat je het verleden van je nieuwe geliefde helemaal gaat uitpluizen. Ga zitten met pen en papier en schrijf op wat er aan de hand is. Schrijf op wat de situatie is, hoe jij er over denkt, hoe sterk je gevoelens zijn, wat je gelooft dat waar is, of deze aannames op feiten gebaseerd zijn, en of je je aannames gebaseerd op de feiten kunt veranderen. [10] X Bron
-
Denk na over je alcohol-, medicijn- of drugsgebruik. Paranoia is een veelvoorkomende bijwerking van alcohol- en drugsgebruik. Door alcohol kunnen zware drinkers hallucinaties en paranoia krijgen. [11] X Bron Stimulerende middelen, waaronder cafeïne (ja, cafeïne!), of Ritalin kunnen paranoia en slapeloosheid veroorzaken. Door stimulerende middelen te combineren met antidepressiva of zelfzorgmiddelen tegen verkoudheid kunnen de bijwerkingen versterkt worden. [12] X Bron
- Hallucinogenen, zoals LSD, paddenstoelen en andere bewustzijnsverruimende drugs kunnen hallucinaties, paranoia en agressie veroorzaken. [13] X Bron
- Van de meeste harddrugs, zoals cocaïne en XTC kun je ook paranoïde worden. Meer dan 85% van de cocaïnegebruikers heeft wel eens last van paranoia door de cocaïne. [14] X Betrouwbare bron PubMed Central Ga naar de bron Zelfs van wiet kun je paranoïde worden. [15] X Bron [16] X Bron
- De meeste medicijnen die je op voorschrift neemt, veroorzaken geen paranoia als je ze inneemt zoals is voorgeschreven. Maar er zijn ook middelen tegen Parkinson die de productie van dopamine stimuleren, waardoor je kunt gaan hallucineren en paranoïde kunt worden. [17] X Bron Als je op voorschrift medicijnen gebruikt, en je denkt dat je daar paranoïde van bent geworden, overleg dan met je huisarts om een alternatief te vinden. Stop niet zomaar met je medicijnen zonder met de huisarts te overleggen.
-
Denk na over je situatie. Een recente traumatische gebeurtenis kan ervoor zorgen dat iemand paranoïde wordt. Als je iemand bent verloren of een moeilijke tijd hebt gehad, kan paranoia de manier zijn van je geest om er mee om te gaan.
- Als je het idee hebt dat de paranoia afstamt van een recente gebeurtenis (uit de laatste zes maanden), is het waarschijnlijk niet chronisch. Je moet het wel in de gaten houden, en er mee om leren gaan, maar het kan wel makkelijker te behandelen zijn als het nog maar recent geleden begonnen is.
Advertentie
-
Begin een dagboek om je gedachten en gevoelens bij te houden. Een dagboek kan je helpen begrijpen waar de paranoïde gevoelens vandaan komen, en het kan stress verminderen. [18] X Bron Je kunt er ook door ontdekken wat de paranoia uitlokt, en of er mensen, plekken of situaties zijn die de paranoia versterken. Om te beginnen moet je een prettige plek opzoeken en elke dag 20 minuten gaan schrijven. Denk na over situaties waarin je je paranoïde voelt. Bijvoorbeeld: [19] X Bron
- Wanneer voel je je meestal paranoïde? 's Avonds? 's Morgens vroeg? Hoe komt het dat je je op die tijdstippen paranoïde voelt?
- Bij wie voel je je paranoïde? Is er een persoon of een groep mensen waarbij het erger is? Waarom is dat zo?
- Waar voel je je het meest paranoïde? Is er een plek waar het erger is? Wat is het aan die plek waardoor je paranoïde wordt?
- In welke situaties ervaar je paranoia? Sociale situaties? Is er iets met je omgeving aan de hand?
- Welke herinneringen komen er in je op als je deze gevoelens ervaart?
-
Stel een plan op om de dingen die paranoia uitlokken te verminderen of te vermijden. Als je eenmaal weet welke situaties of mensen bijdragen aan de paranoia, kun je een plan maken om er minder vaak aan bloot te staan. Hoewel je sommige mensen, plekken en situaties misschien niet helemaal kunt ontlopen, zoals werk of school, kan het helpen om je bewust te zijn van de prikkels die paranoia veroorzaken, zodat je er zo min mogelijk mee te maken hebt. [20] X Bron
- Als je je bijvoorbeeld altijd op een bepaalde route naar school toe paranoïde voelt, neem dan een andere route, of vraag of een vriend(in) met je meeloopt of -fietst.
-
Leer om aan je gedachtegang te twijfelen. Als je toch in aanraking komt met een prikkel, kan het helpen om je paranoïde gedachten te gaan betwijfelen, zodat je de manier waarop je over deze mensen of situaties denkt kunt veranderen. [21] X Bron De volgende keer dat je merkt dat je paranoïde gedachten hebt over een persoon, plek of situatie, stel jezelf dan de volgende vragen: [22] X Bron
- Wat is de gedachte? Wanneer kreeg ik die gedachte? Wie was erbij? Wanneer was het? Wat gebeurde er?
- Is de gedachte die ik heb gebaseerd op een feit of op een mening? Hoe weet ik dat?
- Wat neem ik aan of geloof ik van de gedachte? Is mijn aanname of geloof realistisch? Waarom wel of niet? Wat zou het betekenen als de gedachte echt is?
- Hoe voel ik me -- fysiek en emotioneel?
- Wat doe ik of zou ik kunnen doen om op een positieve manier met de gedachte om te gaan? [23] X Bron
-
Leid jezelf af van de paranoïde gedachten. Als je de paranoia niet kunt verminderen door de inhoud ervan te bestuderen, probeer jezelf dan af te leiden. [24] X Bron Bel een vriend, ga wandelen of kijk een film. Zoek een manier om je gedachten van de paranoia af te leiden, zodat je er niet in blijft hangen.
- Afleiding kan gepieker helpen voorkomen, het obsessieve patroon van steeds maar weer over hetzelfde nadenken, alsof de plaat blijft hangen. Piekeren wordt in verband gebracht met angsten en depressies. [25] X Betrouwbare bron American Psychological Association Ga naar de bron
- Afleiding op zich is meestal niet genoeg om het probleem aan te pakken. Afleiding is een vorm van vermijding, wat betekent dat je ook nog andere dingen moet doen om van de paranoia af te komen.
-
Straf jezelf niet. Je schaamt je misschien voor je gedachten, en dat kan ertoe leiden dat je jezelf ervoor gaat straffen. Onderzoek heeft aangetoond dat deze techniek, het "straffen", niet effectief is om paranoïde gedachten aan te pakken. [26] X Bron
- Probeer in plaats daarvan herinterpretatie (je gedachtenproces opnieuw bestuderen), sociale controle (advies aan anderen vragen) of afleiding, zoals al elders in dit artikel beschreven staat.
-
Bepaal of je professionele hulp nodig hebt. Milde vormen van paranoia kun je meestal zelf wel aan, maar je hebt waarschijnlijk professionele hulp nodig als je paranoia matig tot ernstig is. Als je vaak paranoïde gedachten hebt, stel jezelf dan de volgende vragen: [27] X Betrouwbare bron PubMed Central Ga naar de bron
- Overweeg je om de mogelijk schadelijke gedachten te gaan uitvoeren?
- Overweeg je jezelf of anderen kwaad te doen?
- Denk je erover na of maak je plannen om iemand echt pijn te gaan doen?
- Hoor je stemmen die je zeggen dat je jezelf of anderen iets aan moet doen?
- Beïnvloeden je obsessieve gedachten of gedragingen je privé- of werksituatie?
- Beleef je een traumatische ervaring steeds maar weer opnieuw?
- Als je op een van deze vragen "ja" hebt geantwoord, schakel dan zo snel mogelijk psychische hulp in.
Advertentie
-
Weet wat "paranoia" precies betekent. Veel mensen gebruiken de term paranoia nogal gemakkelijk. Maar het klinische begrip van paranoia houdt in dat iemand hardnekkige gevoelens van bedreiging en een overdreven gevoel van de eigen belangrijkheid heeft. In tegenstelling tot alledaags wantrouwen, heeft paranoia geen enkele rationele grondslag. [28] X Bron Er zijn meerdere medische of mentale aandoeningen die paranoia kunnen veroorzaken, maar het komt niet heel veel voor. Je kunt de diagnose ook niet zelf stellen. Als je enkele van de symptomen bij jezelf ontdekt, ga dan naar je huisarts, psycholoog of psychiater. Alleen een opgeleid medicus kan de diagnose van een mentale aandoening stellen. [29] X Betrouwbare bron Mayo Clinic Ga naar de bron
-
Let op de karakteristieke symptomen van paranoïde persoonlijkheidsstoornis. Paranoïde persoonlijkheidsstoornis betreft ongeveer 0,5% tot 2,5% van de bevolking. Mensen met deze aandoening zijn zo wantrouwig dat het hun dagelijks leven ontwricht, waardoor ze in een extreem sociaal isolement terecht kunnen komen. De symptomen zijn onder andere: [30] X Bron
- Wantrouwen van anderen (zonder reden), vooral bang om gekwetst, uitgebuit of bedrogen te worden door hen.
- Wantrouwen van andermans betrouwbaarheid, zelfs bij vrienden of familie.
- Moeite hebben om anderen te vertrouwen of met hen samen te werken.
- Verborgen of bedreigende boodschappen zien in onschuldige opmerkingen of gebeurtenissen.
- Wrok koesteren.
- Sociaal teruggetrokken of vijandig zijn.
- Snel boze reacties hebben.
-
Let op tekenen van paranoïde schizofrenie. Mensen met paranoïde schizofrenie zijn er meestal van overtuigd dat anderen hen of hun geliefden kwaad willen doen. Ze kunnen ook geloven dat ze extreem belangrijk zijn (grootheidswaanzin). [31] X Bron Ongeveer 1% van alle mensen is schizofreen. [32] X Betrouwbare bron National Institute of Mental Health Ga naar de bron Andere veelvoorkomende tekenen van paranoïde schizofrenie zijn:
- Sociale isolatie of teruggetrokkenheid.
- Anderen wantrouwen.
- Verdedigend of gereserveerd gedrag.
- Jaloerse waanideeën.
- Auditieve hallucinaties ("stemmen horen").
-
Let op tekenen van een waanstoornis. Een waanstoornis is het geloven in een of meerdere zeer specifieke paranoia's (bv. "de AIVD bekijkt me vanuit mijn tv"). Het is gelokaliseerd en niet noodzakelijkerwijs globaal, en de persoon is verder in staat om zonder duidelijk bizar gedrag te functioneren. Deze stoornis is erg zeldzaam; slechts ongeveer 0,02% van de mensen heeft een waanstoornis. [33] X Bron Symptomen van een waanstoornis kunnen zijn: [34] X Bron
- Veel zelfreferentie. Dat betekent dat de persoon alles op zichzelf betrekt, ook al kan dat onmogelijk waar zijn (bv. denken dat een acteur in een film direct tegen hem/haar praat).
- Prikkelbaarheid.
- Depressieve stemmingen.
- Agressiviteit.
-
Overweeg of je PTSS hebt. Een posttraumatische-stressstoornis kan ook gepaard gaan met paranoia. Dit is een psychische aandoening die zich kan ontwikkelen nadat iemand een traumatische ervaring heeft gehad. [35] X Betrouwbare bron PubMed Central Ga naar de bron [36] X Betrouwbare bron PubMed Central Ga naar de bron Een traumatische ervaring kan naast paranoia zelfs hallucinaties veroorzaken. [37] X Betrouwbare bron PubMed Central Ga naar de bron Als je in het verleden een traumatische ervaring hebt gehad, zoals bijvoorbeeld misbruik, is het mogelijk dat je een "achtervolgings-ideatie" hebt ontwikkeld, of het idee dat anderen je altijd kwaad willen doen. Dit kan ervoor zorgen dat je anderen gaat wantrouwen, of dat je bang bent dat iemand je pijn gaat doen, ook in situaties die anderen niet als schadelijk of gevaarlijk zien. In tegenstelling tot andere vormen van paranoia heeft dit type angst een grondslag omdat het gebaseerd is op het trauma. Door met een psychisch hulpverlener te gaan werken die gespecialiseerd is in PTSS, kun je dit soort paranoia overwinnen. [38] X Bron
- De meest gebruikelijke behandeling van PTSS is cognitieve gedragstherapie, waarbij de nadruk ligt op het leren hoe het trauma je manier van denken en je gedrag heeft beïnvloed. Je kunt nieuwe manieren leren om over jezelf en de wereld na te denken, zodat je symptomen zullen verminderen. [39] X Bron
- Andere mogelijke behandelingen zijn exposuretherapie en EMDR-therapie (eye movement desensitization and reprocessing). [40] X Bron
-
Overweeg om met een therapeut te gaan praten over hoe je je voelt. Zonder hulp is het soms moeilijk om erachter te komen waarom je paranoïde bent, en om de juiste manier te vinden om er mee om te gaan. Een gediplomeerd psychisch hulpverlener kan je helpen om de gevoelens te begrijpen en om er beter mee om te gaan.
- Onthou dat de paranoia ook een onderdeel kan zijn van een onderliggende psychische aandoening die behandeling vereist. Met een therapeut praten kan je helpen begrijpen wat er aan de hand is, zodat je een goed plan van aanpak kunt opstellen.
- Naar een therapeut gaan is heel gewoon. Er zijn zoveel mensen die het doen om hun leven te verbeteren. Je mag best trots op jezelf zijn als je hulp in hebt geschakeld: het is dapper en het laat zien dat je goed voor jezelf zorgt.
- Voel je vrij om van therapeut te wisselen! Veel mensen denken dat ze vastzitten aan de therapeut waarmee ze zijn begonnen. Als je niet dolenthousiast bent, zoek dan gewoon een nieuwe. Zoek iemand waarbij je je op je gemak voelt, en die je vertrouwt. Dan zie je veel sneller vooruitgang.
- Weet dat je therapeut geheimhoudingsplicht heeft. Mensen die paranoïde zijn, durven vaak niet over hun problemen te praten, maar bij een therapeut zijn je geheimen veilig. Enige uitzonderingen zijn wanneer je jezelf of anderen kwaad dreigt te doen, wanneer je misbruikt of verwaarloosd wordt of als de rechtbank de therapeut het bevel geeft om informatie af te staan omdat er een rechtszaak tegen je loopt. [41] X Betrouwbare bron American Psychological Association Ga naar de bron
Advertentie
Tips
- Gebruik geen drugs of alcohol. Je denkt misschien dat het helpt, maar het maakt de paranoia alleen maar erger.
- Leer te mediteren, zodat je kunt ontspannen als je wordt overspoeld door paranoïde gedachten.
- Onthou dat de meeste mensen het goed met je voor hebben. En dat ze niet tegen je samenspannen.
- Onthou dat het altijd wel goed komt, wat er ook gebeurt.
- Concentreer je op je ademhaling en denk aan blije herinneringen. Als dat niet lukt, probeer dan een moeilijke som uit te rekenen; probeer bijvoorbeeld 214 x 8 uit te rekenen.
Advertentie
Waarschuwingen
- Doe anderen geen kwaad omdat je ze wantrouwt.
- Deel je gedachten en gevoelens met iemand. Als je alles opkropt, komt het er uiteindelijk een keer uit, en onderdrukken is slecht voor je gezondheid. Praat met iemand die je vertrouwt.
Advertentie
Bronnen
- ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12437789/
- ↑ http://www.calmclinic.com/anxiety/understanding-paranoia
- ↑ http://www.nimh.nih.gov/health/topics/anxiety-disorders/index.shtml
- ↑ http://www.nimh.nih.gov/health/topics/generalized-anxiety-disorder-gad/index.shtml
- ↑ http://well.blogs.nytimes.com/2008/04/02/feeling-paranoid-youre-not-alone/
- ↑ http://bjp.rcpsych.org/content/186/5/427
- ↑ http://www.mind.org.uk/information-support/types-of-mental-health-problems/paranoia/#.UqE9_5yKLuQ
- ↑ http://blogs.psychcentral.com/after-trauma/2014/06/how-to-learn-to-trust-people-again/
- ↑ http://blogs.psychcentral.com/after-trauma/2014/06/how-to-learn-to-trust-people-again/
- ↑ http://blogs.psychcentral.com/after-trauma/2014/06/how-to-learn-to-trust-people-again/
- ↑ http://emedicine.medscape.com/article/289848-overview
- ↑ http://usfweb2.usf.edu/wellness/Prescription_Drugs.asp
- ↑ http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000016.htm
- ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC181074/
- ↑ http://www.betterhealth.vic.gov.au/bhcv2/bhcarticles.nsf/pages/Paranoia_symptoms
- ↑ http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001945.htm
- ↑ http://jnnp.bmj.com/content/75/suppl_3/iii2.full
- ↑ http://psychcentral.com/lib/the-health-benefits-of-journaling/721/
- ↑ http://www.getselfhelp.co.uk/psychosis.htm
- ↑ http://www.getselfhelp.co.uk/psychosis.htm
- ↑ http://eprints.soton.ac.uk/66960/1/Graves,_Newmna-Taylor,_&_Stopa_2009_Strategic_cognition_on_paranoia.pdf
- ↑ http://www.getselfhelp.co.uk/psychosis.htm
- ↑ http://www.getselfhelp.co.uk/docs/5aspectsParanoia.pdf
- ↑ http://eprints.soton.ac.uk/66960/1/Graves,_Newmna-Taylor,_&_Stopa_2009_Strategic_cognition_on_paranoia.pdf
- ↑ http://www.apa.org/monitor/nov05/cycle.aspx
- ↑ http://eprints.soton.ac.uk/66960/1/Graves,_Newmna-Taylor,_&_Stopa_2009_Strategic_cognition_on_paranoia.pdf
- ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10532147
- ↑ http://www.mentalhealthamerica.net/conditions/paranoia-and-paranoid-disorders
- ↑ http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/mental-illness/basics/tests-diagnosis/con-20033813
- ↑ http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000938.htm
- ↑ http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000936.htm
- ↑ http://www.nimh.nih.gov/health/topics/schizophrenia/index.shtml
- ↑ http://emedicine.medscape.com/article/292991-overview
- ↑ http://emedicine.medscape.com/article/292991-overview# a2
- ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3821375/
- ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17229400/
- ↑ http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17803758/
- ↑ http://www.ptsd.va.gov/public/treatment/therapy-med/treatment-ptsd.asp
- ↑ http://www.ptsd.va.gov/public/treatment/therapy-med/treatment-ptsd.asp
- ↑ http://www.ptsd.va.gov/public/treatment/therapy-med/treatment-ptsd.asp
- ↑ http://www.apa.org/helpcenter/confidentiality.aspx
Advertentie
Meld je aan voor de gratis nieuwsbrief van wikiHow!
Je vindt dan elke week handige handleidingen in je inbox.
Meld me aan!
