ดาวน์โหลดบทความ
ดาวน์โหลดบทความ
การวาดแผนภาพสายใยอาหารจะช่วยให้เราได้เรียนรู้การดำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิตและสัตว์ในแหล่งที่อยู่อาศัยตามธรรมชาติมากขึ้น ห่วงโซ่อาหารแสดงให้เราเห็นการทำงานของระบบนิเวศในแบบเส้นตรง แต่สายใยอาหารเป็นแผนภาพที่ทำให้เราเห็นความสัมพันธ์ระหว่างสัตว์หลายชนิดได้อย่างชัดเจนมากขึ้น ในการวาดแผนภาพสายใยอาหารเราต้องเขียนรายชื่อสิ่งมีชีวิตที่เป็นผู้ผลิตขั้นปฐมภูมิ ผู้บริโภคพืช ผู้บริโภคทั้งพืชและสัตว์ และผู้บริโภคสัตว์ในแหล่งที่อยู่ซึ่งเราเลือก ใช้ลูกศรเชื่อมโยงสิ่งมีชีวิตในแผนภาพเพื่อแสดงให้เห็นว่าสิ่งมีชีวิตนั้นเป็นผู้ล่าสิ่งมีชีวิตใดและเหยื่อของสิ่งมีชีวิตใด เมื่อวาดแผนภาพเสร็จแล้ว ผลงานของเราก็จะมีหน้าตาดูเหมือนเส้นใยแมงมุมหรือแผนที่ การวาดแผนภาพสายใยอาหารนั้นยาก ฉะนั้นเราต้องอดทนและใจเย็น! ถ้างานนี้เป็นงานที่คุณครูจะให้คะแนนเราด้วย เราก็ต้องวาดแผนภาพสายใยอาหารให้ออกมาสมบูรณ์ที่สุด
ขั้นตอน
-
เลือกวาดแผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในที่ใดที่หนึ่ง. เราไม่สามารถวาดแผนภาพสายใยอาหารของสัตว์ พืช หรือสิ่งมีชีวิตทุกชนิดทั่วทั้งโลก ฉะนั้นเน้นวาดแผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งก็พอ คุณครูอาจกำหนดให้เราวาดแผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในบริเวณใดบริเวณหนึ่ง แต่ถ้าไม่ได้กำหนดไว้ เราสามารถเลือกวาดแผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ใกล้กับภูมิลำนาของเราก็ได้ เช่น ทะเลสาบ ป่า ลำธาร ชายหาด แม่น้ำ ทุ่ง เป็นต้น [1] X แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- ตัวอย่างเช่น ให้กำหนดแบบกว้างๆ ก่อน สมมติเราตัดสินใจที่จะวาดแผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในทะเลทราย พอเลือกแหล่งที่อยู่อาศัยให้เฉพาะเจาะจงลงไปอีกนิด เราก็เลือกทะเลทรายแซนตาเฟ การกำหนดพื้นที่ให้ชัดเจนจะช่วยให้เราวาดแผนภาพสายใยอาหารได้ง่ายขึ้น
-
เขียนรายชื่อสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในพื้นที่นั้น. ดึงกระดาษออกจากสมุดฉีกและระดมสมองคิดสิว่าในพื้นที่ที่เลือกนี้มีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่ทั้งหมดกี่ชนิด เขียนรายชื่อสิ่งมีชีวิตลงในกระดาษให้ครบทุกชนิดตั้งแต่ขนาดใหญ่ไปจนถึงขนาดเล็ก รวมทั้งพืชด้วย! ลองดูหนังสือวิทยาศาสตร์เกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตในพื้นที่ซึ่งเราเลือกดูสิ อาจช่วยได้มากทีเดียว [2] X แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- หากมีเวลาน้อยและไม่สามารถเขียนรายชื่อสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในพื้นที่นั้นได้ครบทั้งหมด ก็ไม่เป็นไร ตัวอย่างเช่น ถ้าเรามีเวลาวาดแผนภาพสายใยอาหาร 30 นาที ให้ใช้เวลาเขียนรายชื่อสิ่งมีชีวิตอย่างมากที่สุดแค่ 5 นาที หลังจากนั้นค่อยลงมือทำขั้นตอนต่อไป
- ถ้าเรากำลังศึกษาสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในทะเลทรายอันแห้งแล้ง รายชื่อสิ่งมีชีวิตของเราก็จะมีกิ้งก่า กระบองเพชร งู และแมงมุม
- ถ้าเรากำลังศึกษาสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในมหาสมุทรอันกว้างใหญ่ รายชื่อสิ่งมีชีวิตของเราก็จะมีปลา ฉลาม และแพลงก์ตอนด้วย!
-
เตรียมกระดาษซึ่งมีขนาดใหญ่มากพอที่จะนำมาใช้วาดแผนภาพสายใยอาหาร! เนื่องจากแผนภาพสายใยอาหารไม่ใช่แผนภาพที่เป็นเส้นตรง จึงต้องใช้พื้นที่มากในการวาด โดยขนาดพื้นที่ที่ใช้ก็ขึ้นอยู่กับจำนวนสัตว์และพืชว่ามีมากแค่ไหน เลือกกระดาษซึ่งมีพื้นที่มากพอที่จะให้เราเขียนรายชื่อสิ่งมีชีวิตและอาจรวมถึงใส่ภาพประกอบด้วยได้ นอกจากนี้เรายังสามารถใช้โปรแกรมวาดรูปสร้างแผนภาพสายใยอาหารขึ้นมาได้อีกด้วย [3] X แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- ถ้าพื้นที่กระดาษหมดทั้งๆ ที่วาดแผนภาพสายใยอาหารไม่เสร็จสมบูรณ์ ให้ลดขนาดตัวอักษรหรือให้ใช้พื้นที่หลังกระดาษด้วยก็ได้
-
ใส่ชื่อของแผนภาพสายใยอาหาร. เขียนชื่อของแผนภาพสายใยอาหารที่หัวกระดาษโดยใช้ตัวอักษรขนาดใหญ่ ชื่อแผนภาพควรจะบอกลักษณะแผนภาพสายใยอาหารอย่างครบถ้วนชัดเจน โดยปกติชื่อแผนภาพมักจะกล่าวถึงประเภทแหล่งที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตซึ่งเรากำลังศึกษาอยู่
- ตัวอย่างเช่น ถ้าเรากำลังศึกษาสิ่งมีชีวิตในทะเลทราย อาจตั้งชื่อแผนภาพของเราว่า “สายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตในทะเลทราย” ถ้าเรากำลังศึกษาสิ่งมีชีวิตในมหาสมุทร อาจตั้งชื่อแผนภาพของเราว่า “วัฏจักรของสิ่งมีชีวิตในมหาสมุทร” หรือถ้าเรากำลังศึกษาสิ่งมีชีวิตในป่า อาจตั้งชื่อแผนภาพของเราว่า “สายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตในป่า”
-
เลือกจะแสดงรูปภาพหรือชื่อของสิ่งมีชีวิตอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่างในแผนภาพ. เราจะแสดงสิ่งมีชีวิตในแผนภาพสายใยอาหารแบบใดแบบหนึ่งก็ได้ เราอาจใส่ภาพของสิ่งมีชีวิตพร้อมชื่อด้วยก็ได้ แต่เราจะต้องใช้เวลาจัดหาหรือวาดภาพ ฉะนั้นแค่แสดงชื่อหรือชื่อวิทยาศาสตร์ของสิ่งมีชีวิตในแผนภาพสายใยอาหารก็เพียงพอแล้ว [4] X แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- ตัวอย่างเช่น สมมติเรามีนกแสกอยู่ในแผนภาพ ก็อาจใส่ชื่อวิทยาศาสตร์ของนกแสกลงไปด้วยว่า “Tytonidae”
โฆษณา
-
ใส่ผู้ผลิตทั้งหมดลงในแผนภาพ. ผู้ผลิตขั้นปฐมภูมิเป็นสิ่งมีชีวิตที่สร้างอาหารเองได้โดยใช้วิธีสังเคราะห์ด้วยแสงหรือพลังงานเคมี ผู้ผลิตเป็นส่วนประกอบที่สำคัญของห่วงโซ่อาหารหรือแผนภาพสายใยอาหาร จัดวางผู้ผลิตให้อยู่ห่างๆ กันเพื่อจะได้ไม่เรียงติดกันเป็นพืดในแผนภาพ [5] X แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- ตัวอย่างเช่น หากเราเลือกวาดแผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตในทะเลทราย ต้นกระบองเพชรจะเป็นผู้ผลิตของแผนภาพเรา ต้นกระบองเพชรดำรงชีวิตโดยใช้การสังเคราะห์แสงเพื่อเปลี่ยนแสงอาทิตย์ให้เป็นพลังงาน
- ผู้ผลิตขั้นปฐมภูมิในระบบนิเวศมีชื่อเรียกอีกอย่างว่าออโตทรอฟ (autotroph)
- บางคนชอบจัดวางผู้ผลิตขั้นปฐมภูมิไว้ที่ท้ายกระดาษเพื่อให้เป็น “ฐาน”ของแผนภาพสายใยอาหาร แต่เราไม่จำเป็นต้องทำแบบนั้นก็ได้ เราจะจัดวางผู้ผลิตที่ตำแหน่งไหนของแผนภาพก็ได้ ขอเพียงวางให้อยู่ห่างๆ กันก็พอ
-
ใส่ผู้บริโภคปฐมภูมิลงในแผนภาพ. นี้คือขั้นตอนต่อไปในการวาดแผนภาพสายใยอาหาร ผู้บริโภคปฐมภูมิเป็นสิ่งมีชีวิตที่กินผู้ผลิตเป็นอาหาร ผู้บริโภคปฐมภูมิกินพืชเป็นอาหารเสมอ เรายังเรียกผู้บริโภคปฐมภูมิว่าผู้บริโภคพืชอีกด้วย พยายามใส่ผู้บริโภคปฐมภูมิลงในแผนภาพให้หลากหลายชนิดเช่นเดียวกับผู้ผลิต [6] X แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- ดูรายชื่อสิ่งมีชีวิตที่ได้เขียนไว้ในขั้นตอนแรกๆ เพื่อหาว่าสิ่งมีชีวิตใดเป็นผู้บริโภคปฐมภูมิ ลองถามตัวเองสิว่า “สิ่งมีชีวิตใดกินผู้ผลิตในแผนภาพเป็นอาหาร”
- ตัวอย่างเช่น ในแผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตในทะเลทรายกระบองเพชรและหญ้า (เป็นผู้ผลิตทั้งคู่) เป็นอาหารของตั๊กแตน (ผู้บริโภคปฐมภูมิ)
- เพราะสิ่งมีชีวิตในแผนภาพสายใยอาหารไม่จำเป็นต้องมีจำนวนเท่ากับในรายชื่อที่เขียนไว้ การจัดวางตำแหน่งของสิ่งมีชีวิตแต่ละกลุ่มให้แม่นยำไม่สำคัญเท่ากับการมีพื้นที่พอให้วาดลูกศรเชื่อมโยงระหว่างสิ่งมีชีวิตในแผนภาพ
-
เพิ่มผู้บริโภคทุติยภูมิลงในแผนภาพ. ผู้บริโภคทุติยภูมิเป็นได้ทั้งผู้บริโภคสัตว์หรือผู้บริโภคทั้งพืชและสัตว์ พิจารณารายชื่อที่เราเขียนไว้ ดูสิว่ามีสิ่งชีวิตใดเป็นผู้บริโภคสัตว์หรือผู้บริโภคทั้งพืชและสัตว์บ้าง จากนั้นเพิ่มลงไปตรงไหนก็ได้ในแผนภาพ [7] X แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- ตัวอย่างเช่น ในแผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตในทะเลทรายหนูเป็นผู้บริโภคทุติยภูมิ หรือกล่าวให้ชัดเจนคือเป็นผู้บริโภคทั้งพืชและสัตว์ สามารถกินทั้งหญ้าและตั๊กแตนได้
โฆษณา
-
เพิ่มผู้บริโภคตติยภูมิและสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นต่อไปอีก. ผู้บริโภคตติยภูมิกินผู้บริโภคทุติยภูมิ ผู้บริโภคปฐมภูมิ และผู้ผลิตเป็นอาหาร ผู้บริโภคตติยภูมิอาจกินสิ่งมีชีวิตไม่ครบทั้ง 3 ประเภท แต่ต้องกินผู้บริโภคทุติยภูมิ จึงจะถือว่าเป็นผู้บริโภคตติยภูมิ เราสามารถเพิ่มสัตว์ที่กินผู้บริโภคตติยภูมิต่อไปได้อีก [8] X แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- เราสามารถเพิ่มระดับหรือชั้นของสิ่งมีชีวิตในแผนภาพสายใยอาหารได้ตามที่ต้องการ สัตว์ที่เป็นผู้ล่าระดับหรือชั้นสุดท้ายมักจะเป็นผู้บริโภคสัตว์ ถือว่าเป็นผู้บริโภคสูงสุดของแผนภาพสายใยอาหารของเรา
- ตัวอย่างเช่น ในแผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตในทะเลทรายงูสามารถเป็นผู้บริโภคตติยภูมิได้ เพราะมันกินหนูเป็นอาหาร เหยี่ยวสามารถเป็นผู้บริโภคจตุรภูมิได้เพราะมันกินงูเป็นอาหาร
- ถ้าอยากให้แผนภาพสายใยอาหารมีลักษณะคล้ายพีระมิดมากขึ้น ให้เริ่มด้วยการจัดวางผู้ผลิตไว้ที่ด้านหนึ่งของแผนภาพและปิดท้ายด้วยการจัดวางผู้ล่าไว้ที่ด้านตรงข้าม
-
เพิ่มผู้บริโภคซากพืชซากสัตว์หรือผู้ย่อยสลายอินทรียสารเพื่อทำให้แผนภาพมีความซับซ้อนมากขึ้น. ผู้บริโภคซากพืชซากสัตว์หรือผู้ย่อยสลายอินทรียสารกินสิ่งมีชีวิตที่ตายไปแล้ว จึงทำให้ห่วงโซ่ชีวิตและการถ่ายทอดพลังงานสมบูรณ์ ผู้บริโภคซากพืชซากสัตว์อย่างเช่น ไส้เดือน กินสัตว์ที่ตายแล้ว ผู้ย่อยสลายอินทรียสารอย่างเช่น แบคทีเรีย ช่วยย่อยสลายซากสิ่งมีชีวิตที่ตายแล้ว [9] X แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- ถึงแม้โดยปกติผู้ย่อยสลายอินทรียสารทำงานที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า แต่มันก็ยังคงเป็นส่วนสำคัญของระบบสายใยอาหาร
- เราสามารถจัดวางผู้บริโภคซากพืชซากสัตว์หรือผู้ย่อยสลายอินทรียสารไว้ตรงไหนของแผนภาพก็ได้
-
วาดลูกศรเชื่อมโยงระหว่างสิ่งมีชีวิตเพื่อแสดงให้เห็นถึงการถ่ายทอดพลังงาน. ขั้นตอนนี้จะทำให้แผนภาพสายใยอาหารของเราเริ่มดูเหมือนใยแมงมุมจริงๆ ลากลูกศรเชื่อมโยงผู้ล่าและเหยื่อ ลากลูกศรจากสัตว์ที่ถูกกินไปหาสัตว์ที่เป็นผู้กิน สัตว์หรือสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดอาจมีลูกศรออกจากตัวเองหรือสิ้นสุดที่ตัวเองหลายเส้น [10] X แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- ตัวอย่างเช่น ในแผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตในทะเลทรายเราเริ่มลากลูกศรเส้นที่ 1 จากหญ้าไปที่ตั๊กแตน จากนั้นเริ่มลากลูกศรจากหญ้าอีกเส้นหนึ่งไปที่หนู
- นี้คือความแตกต่างที่เห็นได้ชัดเจนระหว่างสายใยอาหารและห่วงโซ่อาหาร สายใยอาหารจะยุ่งเหยิงไม่เป็นระเบียบมากกว่าหน่อย เพราะจะมีลูกศรต่างๆ หลายเส้นเชื่อมโยงระหว่างสิ่งมีชีวิต แผนภาพสายใยอาหารที่เสร็จสมบูรณ์จะไม่เป็นเส้นตรง
- ถ้าแผนภาพสายใยอาหารมีขนาดใหญ่ ให้ใส่สีลูกศรเพื่อเป็นการระบุลักษณะบางอย่างให้ชัดเจน ตัวอย่างเช่น ใช้ลูกศรสีเขียวเชื่อมโยงระหว่างพืชและสัตว์กินพืช ใช้ลูกศรสีแดงเชื่อมโยงระหว่างสัตว์ที่เป็นผู้ล่าและสัตว์ที่เป็นเหยื่อ
- ถ้าเราใช้คอมพิวเตอร์วาดแผนภาพสายใยอาหาร ให้ใช้เครื่องมือ “รูปร่าง (shape)” สร้างลูกศร
โฆษณา
เคล็ดลับ
- แผนภาพสายใยอาหารของสิ่งมีชีวิตจากแหล่งที่อยู่อาศัยเดียวกันไม่จำเป็นต้องมีหน้าตาเหมือนกัน ฉะนั้นแผนภาพสายใยอาหารของเราจะมีหน้าตาแบบไหนนั้นขึ้นอยู่กับว่าเราเน้นสัตว์หรือสิ่งมีชีวิตชนิดไหนเป็นพิเศษ
โฆษณา
คำเตือน
- ถ้าเราวาดแผนภาพสายใยอาหารลงในกระดาษ ให้ใช้ดินสอร่างแผนภาพสายใยอาหารขึ้นมาก่อน หากทำอะไรผิดพลาดขึ้นมา เช่น ใส่ลูกศรผิดทิศทาง เราจะสามารถลบและแก้ไขให้ถูกต้องได้โดยไม่มีปัญหา
โฆษณา
สิ่งของที่ใช้
- กระดาษ
- ปากกาเมจิก ปากกา หรือดินสอ
- โปรแกรมวาดรูป
ข้อมูลอ้างอิง
- ↑ https://www.education.com/science-fair/article/desert-food-web/
- ↑ https://www.education.com/science-fair/article/desert-food-web/
- ↑ https://www.education.com/science-fair/article/desert-food-web/
- ↑ https://www.education.com/science-fair/article/desert-food-web/
- ↑ https://nrich.maths.org/7592
- ↑ https://www.khanacademy.org/science/biology/ecology/intro-to-ecosystems/a/food-chains-food-webs
- ↑ https://www.khanacademy.org/science/biology/ecology/intro-to-ecosystems/a/food-chains-food-webs
- ↑ https://www.khanacademy.org/science/biology/ecology/intro-to-ecosystems/a/food-chains-food-webs
- ↑ http://nsgl.gso.uri.edu/michu/michue08004.pdf
โฆษณา
