Pdf downloaden
Pdf downloaden
Een Punnett-vierkant simuleert twee organismen die zich seksueel reproduceren, waarbij slechts één van de vele genen wordt onderzocht die worden doorgegeven. Het ingevulde vierkant toont alle mogelijke manieren waarop de nakomelingen dit gen kunnen erven en wat de kansen zijn voor elk resultaat. Het maken van Punnett-vierkanten is een goede manier om de fundamentele concepten van de genetica te leren begrijpen.
Stappen
-
Teken een vierkant van 2x2 vakjes. Teken een vierkant en verdeel dit in vier kleinere vierkanten. Laat ruimte over boven het vierkant doos en links ervan, zodat je bijschriften kunt plaatsen.
- Bekijk de achtergrondinformatie hieronder als je moeite hebt met het begrijpen van een van de stappen die hierna volgen.
-
Benoem de betrokken allelen. Elk Punnett-vierkantje beschrijft hoe variaties van een gen (allel) kan worden geërfd als twee organismen zich seksueel voortplanten. Kies een letter om de allelen weer te geven. Schrijf het dominante allel met een hoofdletter, en het recessieve allel met dezelfde letter, maar dan klein. Het maakt niet uit welke letter je kiest.
- Noem bijvoorbeeld het dominante gen voor een zwarte vacht 'F', en het recessieve gen voor een gele vacht 'f'.
- Als je niet weet welk gen dominant is, gebruik dan verschillende letters voor de twee allelen.
-
Controleer de genotypen van de ouders. Vervolgens moeten we weten welk genotype elke ouder heeft voor die eigenschap. Elke ouder heeft twee allelen (soms dezelfde) voor de eigenschap, net als elk seksueel organisme, dus hun genotype zal twee letters lang zijn. Soms weet je al precies wat dit genotype is. Andere keren moet je erachter zien te komen aan de hand van andere gegevens:
- 'Heterozygoot' betekent dat het twee verschillende allelen heeft (Ff). [1] X Bron
- 'Homozygoot (dominant)' betekent dat het twee exemplaren heeft van het dominante allel (FF).
- 'Homozygoot (recessief)' betekent dat het twee exemplaren van het recessieve allel (ff) heeft. Elke ouder die de recessieve eigenschap (met gele vacht) laat zien behoort tot deze categorie.
-
Label de rijen met het genotype van één van de ouders. Kies één van de ouders – standaard is dit het vrouwtje (moeder), maar beide is goed. [2] X Bron Label de eerste rij van het raster met één van de allelen van die ouder. Label de tweede rij van het raster met het tweede allel.
- Bijvoorbeeld: een vrouwelijke beer is heterozygoot voor de vachtkleur (Ff). Schrijf een F links van de eerste rij, en een f links van de tweede rij.
-
Label de kolommen met het genotype van de andere ouder. Schrijf het genotype van de tweede ouder voor dezelfde eigenschap als de labels voor de kolommen. Dit is meestal die van de man, of vader.
- Bijvoorbeeld: een mannelijke beer is homozygoot recessief (ff). Schrijf een f boven elk van de twee kolommen.
-
Laat elk vakje overerven van zijn rij en kolom. De rest van het vierkant van Punnett is eenvoudig. Begin in het eerste vakje. Kijk naar de linker letter en de letter erboven. Schrijf beide letters in het lege vak. Herhaal dit voor de overige drie vakjes. Als je beide soorten allelen hebt, is het gebruikelijk om eerst het dominante allel in te vullen (schrijf Ff, niet fF).
- In ons voorbeeld, erft de linkerbovenhoek F van de moeder en f van de vader, om Ff. te maken.
- Het bovenste vakje rechts erft een F van de moeder en f van de vader, om Ff te maken.
- Het onderste vakje links erft een f van beide ouders, om ff te maken.
- Het onderste vakje rechts erft een f van beide ouders, om ff te maken.
-
Interpreteer het Punnett-vierkant. Het vierkant van Punnett toont ons de waarschijnlijkheid van het creëren van nakomelingen met bepaalde allelen. Er zijn vier verschillende manieren waarop de allelen van de ouders kunnen worden gecombineerd, en alle vier zijn ze even waarschijnlijk. Dit betekent dat de combinatie in elk vakje een kans van 25% heeft om voor te komen. Als meer dan één vakje hetzelfde resultaat heeft, tel deze 25% kansen dan bij elkaar op om de totale kans te bepalen. [3] X Bron
- In ons voorbeeld hebben we twee vakjes met Ff (heterozygoot). 25% + 25% = 50%, dus elke nakomeling heeft een kans van 50% om de allelcombinatie Ff te erven.
- De andere twee vakjes zijn elk ff (homozygoot recessief). Elk kind heeft een kans van 50% op het erven van ff-genen.
-
Beschrijf het fenotype. Vaak ben je meer geïnteresseerd in de werkelijke eigenschappen van de kinderen, niet alleen in wat hun genen zijn. Dit is gemakkelijk te bepalen in de meest gewone situaties, waar een vierkant van Punnett meestal voor wordt gebruikt. Tel de kans van elk vierkantje met één of meer dominante allelen bij elkaar op, om de kans te bepalen dat de nakomelingen de dominante eigenschap hebben. Tel de kans van elk vierkant met twee recessieve allelen bij elkaar op voor de kans dat de nakomelingen de recessieve eigenschap uitdrukken.
- In dit voorbeeld zijn er twee vierkanten met minstens één F, dus elk nageslacht heeft een kans van 50% op een zwarte vacht. Er zijn twee vierkanten met ff, dus elk nageslacht heeft een kans van 50% op een gele vacht.
- Lees het probleem zorgvuldig door voor meer informatie over het fenotype. Veel genen zijn complexer dan dit voorbeeld. Een bepaalde soort bloem kan bijvoorbeeld rood zijn als hij de RR allelen heeft, wit als hij rr heeft, of roze als hij Rr heeft. In dergelijke gevallen wordt het dominante allel dan een incompleet dominante allel genoemd. [4] X Bron
Advertentie
-
Bekijk nogmaals wat genen, allelen en eigenschappen zijn. Een gen is een stukje 'genetische code' dat een eigenschap in een levend organisme bepaalt -- bijvoorbeeld de kleur van de ogen. De kleur van de ogen kan echter blauw of bruin zijn, of verschillende andere kleuren hebben. Deze variaties van hetzelfde gen worden allelen genoemd.
-
Begrijp het genotype en fenotype. Al je genen samen vormen je 'genotype': de volledige lengte van het DNA dat beschrijft hoe jij 'gebouwd' moet worden. Je eigenlijke lichaam en gedrag zijn je fenotype : wat er van je terecht is gekomen, deels door genen, maar ook door voeding, mogelijke verwondingen en andere levenservaringen.
-
Leer over overerving van genen. Bij het seksueel reproduceren van organismen, inclusief mensen, geeft elke ouder één gen door voor elke eigenschap. Het kind houdt de genen van beide ouders bij zich. Voor elke eigenschap kan het kind twee exemplaren van hetzelfde allel hebben, of twee verschillende allelen.
- Een organisme met twee exemplaren van hetzelfde allel is homozygoot voor dat gen. [5] X Bron
- Een organisme met twee verschillende allelen is heterozygoot voor dat gen.
-
Begrijp dominante en recessieve genen. De eenvoudigste genen hebben twee allelen: één dominant en één recessief. De dominante variatie verschijnt zelfs als er ook een recessief allel aanwezig is. Een bioloog zou zeggen dat het dominante allel 'uitgedrukt wordt in het fenotype'.
- Een organisme met één dominant allel en één recessief allel is heterozygoot dominant . Deze organismen worden ook wel dragers van het recessieve allel genoemd, omdat ze het allel hebben, maar de eigenschap niet tonen. [6] X Bron
- Een organisme met twee dominante allelen is homozygoot dominant .
- Een organisme met twee recessieve allelen is homozygoot recessief .
- Twee allelen van hetzelfde gen die zich kunnen combineren om drie verschillende kleuren te maken, worden incomplete dominanten genoemd. Een voorbeeld hiervan zijn paarden met een lichte crèmekleur, waar cc-paarden rood zijn, Cc-paarden een gouden tint hebben en CC-paarden licht crèmekleurig zijn.
-
Weet waarom Punnett-vierkanten nuttig zijn. Het eindresultaat van een Punnett-vierkant is een waarschijnlijkheid. Een kans van 25% op rood haar betekent niet dat precies 25% van de kinderen rood haar heeft; het is slechts een schatting. Maar zelfs een ruwe voorspelling kan in sommige situaties informatief zijn:
- Iemand die een veredelingsproject uitvoert (meestal het ontwikkelen van nieuwe plantenrassen) wil weten welk veredelingspaar de beste kans geeft op goede resultaten, of dat een bepaald veredelingspaar de moeite waard is.
- Iemand met een ernstige genetische aandoening, of een drager van een allel voor een genetische aandoening, wil weten welke kans er is dat hij de aandoening doorgeeft aan zijn kinderen.
Advertentie
Tips
- Je kunt elke letter gebruiken die je wilt -- het hoeft niet F en f te zijn.
- Er is geen speciaal deel van de genetische code dat één allel dominant maakt. We zien welke eigenschap zichtbaar is met slechts één kopie ervan, en noemen het allel dat die eigenschap veroorzaakte 'dominant'. [7] X Bron
- Je kunt het overerven van twee genen tegelijk bestuderen door gebruik te maken van een 4x4 raster en een code van vier allelen voor elke ouder. [8] X Bron Je kunt dit opschalen tot een willekeurig aantal genen (of genen met meer dan twee allelen), maar het vierkant wordt dan al snel enorm groot. [9] X Bron
Advertentie
Bronnen
- ↑ http://www.stat.washington.edu/thompson/Genetics/1.3_genotypes.html
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=prkHKjfUmMs
- ↑ http://knowgenetics.org/dominant-inheritance/
- ↑ http://anthro.palomar.edu/mendel/mendel_3.htm
- ↑ http://www.stat.washington.edu/thompson/Genetics/1.3_genotypes.html
- ↑ http://www.stat.washington.edu/thompson/Genetics/1.3_genotypes.html
- ↑ http://learn.genetics.utah.edu/content/inheritance/patterns/
- ↑ http://www2.estrellamountain.edu/faculty/farabee/BIOBK/BioBookgenintro.html
- ↑ http://scienceprimer.com/punnett-square-calculator
Over dit artikel
Deze pagina is 3.679 keer bekeken.
Advertentie
Meld je aan voor de gratis nieuwsbrief van wikiHow!
Je vindt dan elke week handige handleidingen in je inbox.
Meld me aan!
